مرگ تراژیک یکی از مسافران در اثر توربولانس یا همان تلاطم هوایی، در یکی از پروازهای خطوط هوایی سنگاپور اخیراً توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این حادثه در کنار گزارش‌های دیگر از پروازهای تجاری که به دلیل شرایط جوی نامساعد مجبور به توقف‌های اضطراری شده‌اند، باعث شده است که ترس طبیعی بسیاری از مسافران نسبت به پرواز در هوای ناپایدار دوباره مطرح شود.
تلاطم هوا: آیا باید نگران باشیم؟
تقریبا هر مسافری احساس ناامنی و نگرانی در مواجهه با تلاطم هوایی را تجربه کرده است. لحظاتی که هر کسی با خود فکر می‌کند که دیگر آخر عمرش است. اما آیا واقعاً تلاطم هوایی پدیده خطرناکی محسوب می‌شود؟ این مقاله نگاهی دقیق به این پدیده دارد و سعی می‌کند از دید علمی و تجربی بررسی کند که چگونه باید با تلاطم‌های هوایی مواجه شد!
تلاطم‌های متداول و انواع آن‌ها
تلاطم هوایی به دلیل تغییرات ناگهانی در سرعت و جهت جریان هوا رخ می‌دهد. این تغییرات می‌تواند ناشی از تغییرات آب‌وهوایی، جریان‌های هوای گرم و سرد یا حرکت هوا در نواحی کوهستانی باشد. به‌طور کلی سه نوع توربولانس یا همان تلاطم هوایی وجود دارد:
1. تلاطم هوای پاک (Clear Air Turbulence - CAT)
این نوع تلاطم هوایی به‌طور معمول در ارتفاعات بالا، دور از ابرها و در جریان جت‌ها رخ می‌دهد.
ویژگی‌ها:
- به دلیل عدم وجود ابرها یا سایر علائم هشداردهنده در این مناطق، پیش‌بینی آن دشوار است. به همین خاطر خیلی ناگهانی اتفاق می‌افتد.
- اغلب در مناطق بالای 8,000 متر (25,000 فوت) رخ می‌دهد.
- این نوع تلاطم می‌تواند بسیار خفیف باشد یا شاید هم آنقدر شدید که آسیب‌های جدی وارد نماید.
پروازهایی که بر فراز اقیانوس‌ها یا در مسیر جت‌ها انجام می‌شوند (مانند جریان جت قطبی بین اروپا و آمریکای شمالی) معمولاً این نوع تلاطم را تجربه می‌کنند.
2. تلاطم جوی (Convective Turbulence)
این نوع تلاطم معمولاً نزدیک به زمین و در اثر تغییرات ناگهانی در هوای گرم و سرد ایجاد می‌شود.
ویژگی‌ها:
- اغلب در مناطقی که طوفان‌های رعد و برق‌زا رخ می‌دهند، تجربه می‌شود.
- ممکن است هنگام پرواز از بالای کوه‌ها یا مناطقی با گرمای شدید زمینی نیز رخ دهد.
- به‌صورت ناگهانی از بالا رفتن جریان‌های هوای گرم به سمت بالا و جریان‌های هوای سرد به سمت پایین ایجاد می‌شود.
معمولا پروازهایی که از مناطق گرمسیری مانند جنوب شرق آسیا یا آمریکای جنوبی عبور می‌کنند با این نوع تلاطم مواجه می‌شوند.
3. تلاطم مکانیکی (Mechanical Turbulence)
این نوع تلاطم در نزدیکی سطح زمین و هنگام برخورد جریان هوا با موانع طبیعی یا مصنوعی مانند کوه‌ها، ساختمان‌ها یا جنگل‌ها رخ می‌دهد.
ویژگی‌ها:
- این نوع تلاطم اغلب در هنگام برخاستن یا فرود آمدن هواپیما رخ می‌دهد.
- می‌تواند خفیف باشد، اما بسته به سرعت و جهت باد، می‌تواند به شدت افزایش یابد.
پروازهایی که در نزدیکی کوه‌های بلند مانند آلپ یا هیمالیا انجام می‌شوند، معمولاً با این نوع تلاطم روبرو می‌شوند.
4. تلاطم ناشی از بادهای برشی (Wind Shear Turbulence)
بادهای برشی (Shear Winds) زمانی رخ می‌دهند که دو لایه مختلف از هوا با سرعت‌های متفاوت یا در جهت‌های مختلف حرکت می‌کنند.
ویژگی‌ها:
- این نوع تلاطم می‌تواند هنگام تغییرات شدید باد در ارتفاعات مختلف رخ دهد و ممکن است باعث حرکات ناگهانی هواپیما شود.
- معمولاً در نزدیکی طوفان‌ها یا تغییرات ناگهانی جوی شدید رخ می‌دهد.
پروازهایی که در نزدیکی طوفان‌های قوی یا هنگام فرود در فرودگاه‌هایی با شرایط باد شدید انجام می‌شوند، ممکن است با این نوع تلاطم مواجه شوند.
5. تلاطم در ارتفاع پایین (Low-Level Turbulence - LLT)
این نوع تلاطم در ارتفاعات پایین‌تر، نزدیک به سطح زمین رخ می‌دهد.
ویژگی‌ها:
- معمولاً در هنگام فرود یا برخاستن از زمین احساس می‌شود.
- می‌تواند در هر نوع شرایط آب و هوایی رخ دهد، اما اغلب در شرایطی که بادهای شدید نزدیک به سطح زمین وجود دارند، بیشتر است.
پروازهایی که از فرودگاه‌های نزدیک به مناطق کوهستانی یا در مناطق دارای بادهای شدید انجام می‌شوند.
6. تلاطم ناشی از پرواز سایر هواپیماها (Wake Turbulence)
این نوع تلاطم زمانی رخ می‌دهد که یک هواپیما از نزدیکی مسیر پرواز یک هواپیمای دیگر عبور می‌کند و با جریان هوای ناشی از حرکت آن روبرو می‌شود.
ویژگی‌ها:
- این نوع تلاطم به‌خصوص در نزدیکی فرودگاه‌ها یا هنگام برخاستن و فرود، زمانی که هواپیماها به هم نزدیک‌تر هستند، بیشتر احساس می‌شود.
- هواپیماهای سنگین‌تر معمولاً تلاطم بیشتری ایجاد می‌کنند.
در مسیرهای پرتردد مانند مسیرهای بین‌المللی که هواپیماهای بزرگ مانند بوئینگ 747 یا ایرباس A380 در آن‌ها پرواز می‌کنند، این نوع تلاطم رایج است.
اما خطرناکترین تلاطم هوایی ، تلاطم هوای پاک است، چراکه آسمان صاف و بدون ابر نوید یک سفر آرام را می‌دهد. از قبل هم هیچ هشداری دریافت نشده و هیچ‌کس انتظار مواجه با آن راندارد و به همین خاطر بیشتری آسیب را با به همراه دارد.
آیا تلاطم‌ها در حال بدتر شدن هستند؟
بر اساس تحقیقات دکتر پاول ویلیامز از دانشگاه ریدینگ، تغییرات اقلیمی ممکن است بر تلاطم‌های هوای پاک تأثیر بگذارد. به نظر می‌رسد این نوع تلاطم‌ها که در ارتفاعات بالا و بدون هیچ هشدار قابل مشاهده‌ای رخ می‌دهند، با گرم شدن زمین در حال افزایش باشند.
مثال‌هایی از تلاطم شدید در پروازهای آسیایی نیز نشان می‌دهد که پروازهای بر فراز آسیا به ویژه در مسیرهایی که از روی رشته‌کوه‌ها عبور می‌کنند، می‌توانند با تلاطم‌های شدیدتری مواجه شوند.
نکات مهم برای مواجهه با تلاطم
خب حالا برای مواجهه با این پدیده چه کاری می‌توانیم انجام دهیم:
- نشستن و بستن کمربند ایمنی: همه مقامات بر این نکته توافق دارند که شما با بستن کمربند ایمنی به هنگام نشستن، در امن‌ترین حالت هستید. طبق گزارش FAA، دو مورد از سه مورد مرگ‌ومیر ناشی از تلاطم، بین سال‌های 1980 تا 2008 مربوط به مسافرانی بوده است که کمربند ایمنی نبسته بودند.
- انتخاب صندلی مناسب: نشستن در ناحیه بال‌ها در مقایسه با جلو یا عقب هواپیما ممکن است باعث شود تلاطم کمتری را تجربه کنید! چراکه در نزدیکی مرکز ثقل هواپیما هستید.
- انتخاب صندلی در کنار پنجره: انتخاب صندلی در کنار پنجره و دور از آشپزخانه می‌تواند احتمال برخورد با اجسام پرتاب شده یا چمدان‌های سقوط کرده در آسمان‌های طوفانی را کاهش دهد.
- اجتناب از محرک‌ها: اجتناب از محرک‌هایی مانند الکل و کافئین به شما کمک می‌کند تا آرام‌تر باشید. تمرین تکنیک‌های تنفس و آرامش نیز می‌تواند مفید باشد.
5. استفاده از منابع معتبر: برای پیش‌بینی‌های دقیق‌ترمی‌توانید از وب‌سایت turbli استفاده کنید؛ چراکه داده‌هایی را در اختیار شما می‌گذارد که بسیاری از خطوط هوایی و خلبانان به کار می‌برند. با وارد کردن شماره پرواز خود، می‌توانید شرایط مسیر احتمالی خود را مشاهده کرده و از قبل آماده شوید.
در آخر باید اشاره کرد که سفر هوایی همواره با چالش‌های کوچکی مانند تلاطم هوایی همراه است، اما آنچه مهم است حفظ آرامش و اطمینان از ایمنی پرواز است. با رعایت نکات ساده‌ای مانند بستن کمربند ایمنی و آرامش ذهنی، می‌توان این چالش‌ها را با اعتماد به نفس بیشتری پشت سر گذاشت. پرواز، همچنان یکی از ایمن‌ترین و سریع‌ترین روش‌های سفر در جهان است، و یادگیری راهکارهایی برای مقابله با موقعیت‌های پیش‌بینی‌ناپذیر، تنها به بهبود تجربه سفر شما کمک خواهد کرد. لحظه‌ای که بتوانید از این جنبه‌ها عبور کنید، فرصت بیشتری برای لذت بردن از مقاصد بی‌نظیر پیش رو خواهید داشت.